• Digital Humanities and Cultural Heritage
• Publicationsclose
• Research dataclose
• Belarusian close

The author analyses the change in state policy, as well as the revival of public initiative in the field of protection of cultural monuments, as a result of the liberalisation of social and political life in Soviet Belarus during the «thaw». Public speeches of cultural figures, scientists, teachers, journalists served as an impetus for the actions of republican and local state bodies, who decided the fate of national heritage objects. The state officials and society representatives efforts undertaken during the period under review resulted with the creation of the Belarusian voluntary society for the protection of historical and cultural monuments (1966), the State inspectorate for the protection of historical, artistic, architectural and archaeological monuments (1967), as well as with the adoption of «On the protection of cultural monuments» law (1969).

The article analyses achievements of contemporary historiography in the study of the role and significance of the Gorodel Union of 1413 in the formation of the gentry class of the Grand Duchy of Lithuania. The key subjects of scientific research of Polish, Lithuanian, Belarusian, Ukrainian and Russian historians are identified. It is emphasised that these subjects, as a rule, are not an independent historiographical problem and act as part of a broader research discussion about the causes and results of the Union of 1413 in the system of relations between the Grand Duchy of Lithuania and the Kingdom of Poland. In conclusion, it is noted that despite the differences in the interpretation of a number of specific issues, researchers generally agree in the statement that the acts of the Gorodel Union and the heraldic adoption, both in their content and in their consequences, are one of the key stages in the process of forming the nobility of the Grand Duchy of Lithuania.

The article is devoted to the activities of A. V. Mishulin as a science and education organiser. His activities lead to very fast development of research studies and education of the ancient history in Moscow in 1930–40s. A. V. Mishulin was a true representative of communist-scientific bureacracy. The author uses documents from Moscow archives to analyse Mishulin’s role in development of the Soviet historical science.

The article examines the stages of the formation of historiography devoted to the problems of confessional conversions in the second half of the 19th century on the territory of the Belarusian provinces. The historiographic trends that formed from the end of the 19th century to the beginning of the 21st century were identified and analysed. The authour studies the peculiarities of Belarusian and foreign historiography at the present stage, when a large number of works on religious issues has appeared, including confessional conversions. It is argued that in Soviet times, the issue of transitions from Catholicism to Orthodoxy was practically not touched upon. In their approaches and assessments, some researchers continue the traditions of pre-revolutionary historiography, but the majority of modern scientists strive to give an objective picture of religious processes on the Belarusian lands, to show them in the context of general state policy. The relevance of the article is due to the coverage of various points of view on the problem of confessional conversions. It is noted that pre-revolutionary researchers, first of all, sought to prove the voluntariness of conversions to Orthodoxy, but during this period, works were also created in which this thesis was questioned.

In the archival funds of the Orthodox and Roman-Catholic Consistories at the National Historical Archive of Belarus mass sources on the personnel are stored – clergy lists and service records of clergy. These documents were recorded each year by representatives of clergy and stored at the Consistories. They allow to carry out a wide number of studies on the history of Belarus and neighboring countries, confessions, everyday life, genealogy, etc. However, their use in scientific purposes is problematic, due to their safety and volume of information. The author of the article, through a comparative analysis of the form and content of the sources, defines approaches to creating mass sources on the clergy staff in the workflow of both confessions and the range of basic and additional information in them. The basic information includes personal data, education, work places, penalties, abilities to further work. If service records of Roman-Catholic clergy almost didn’t change through the end of the 18th – the beginning of the 20th century, clergy lists of orthodox clergies changed in four stages gradually including information about clergy’ family, property, etc. The results would help expand the source base and diversify scientific research.

The book is based on 14 oral history interviews that focuses on a specific topic: the re-emigration of Belarusians from France to Soviet Belarus in 1945-1946. In interwar period many of them left Western Belarus (then a part of Poland) for France. However after 1945 they went back to Belarus due to a massive Soviet propaganda. Hundreds of children and teenagers who grew up in democratic France and had French as a native language were to adapt to life in the Stalinist dictatorship.

Annalistic oikonymy as a source for reconstruction of the Old Russian vocabularyAmong about 1,000 place names mentioned in the Old Russian chronicles (within the borders of contemporary Russia), there are 19 ones that are derived from stems non-attested as apellatives in the Old Russian written sources. The vast majority of them can be reconstructed by comparison with words of modern East Slavic languages or their dialects, but several are not known in the East Slavic zone, and have parallels in the West and (or) South Slavic languages only. Almost all of these words are geographical terms. The places in whose names they are preserved are located mostly in Novgorod Ruthenia and the Upper and Middle Volga basin. Ojkonimia latopisów jako źródło dla rekonstrukcji słownictwa języka staroruskiegoWśród około 1000 nazw miejscowych wymienionych w staroruskich kronikach (w granicach dzisiejszego państwa rosyjskiego) jest 19 pochodzących od podstaw, które nie są apelatywnie poświadczone w źródłach staroruskich. Zdecydowaną większość z nich można zrekonstruować na podstawie wyrazów należących do zasobu leksykalnego współczesnych języków wschodniosłowiańskich lub ich dialektów, ale kilka z nich ma analogie tylko w językach zachodnio- i południowosłowiańskich. Prawie wszystkie te słowa są terminami topograficznymi. Miejsca, w których nazwy są zachowane, znajdują się głównie w Rusi Nowogrodzkiej i dorzeczu Górnej i Środkowej Wołgi.

Knowledge of archives is a branch of archival science that concerns studying history of archives, their contemporary organisation, as well as history of fonds and collections, including their content. In connection with this, three main research directions might be distinguished as part of the reflection in knowledge of archives. The first one is history of archives as institutions, their tasks, functions, working methods, staff, premises, equipment, and many other aspects. The second one is reflection on organisation of contemporary archives. The third direction is studying archival collections, more specifically – history of archival fonds, their content, and placement. A special place amongst publications in knowledge of archives hold so called reviews in knowledge of archives (Polish przeglądy archiwoznawcze ). They are scientific texts that present, classify, and describe archival materials – historical sources concerning particular topics, created in selected time on some territory, that are stored in particular archives or other institutions serving archival functions. The beginning of the 21 st century is certainly a crisis for knowledge of archives; it can be connected to the decline in arrangement and description, and the regression in the field of the scientific function of archives. Implementation of IT solutions in archives and growing searching possibilities of data bases make us pose the question of justification of archival knowledge endeavours. Meanwhile, though, it is hard to imagine all other branches of archival science without the knowledge of archives. Results of studies conducted as part of the knowledge of archives should satisfy information needs of users and be helpful in providing access to archival materials.

Termin record group – grupa zespołów (akt) jest typem zespołu archiwalnego rzadko opisywanym w polskiej literaturze archiwistycznej. Najczęściej kojarzony jest z pojęciem zespołu złożonego, z uwagi na skomplikowaną strukturę i zatarte granice zespołu, będące wynikiem odmiennego od polskiego systemu administracji.Podejmowane w latach powojennych próby modyfikacji i rozszerzenia zakresu pojęcia zespołu złożonego zbliżyły go znaczeniowo do terminu record group. Irena Radkte w referacie wygłoszonym na VI Archiwalnej Konferencji Metodycznej w Warszawie w 1970 r. zaproponowała, aby za zespół złożony uznać taki, w skład którego weszły akta obcej proweniencji, stanowiące sukcesję bierną. Bogdan Ryszewski odnosząc się do koncepcji Radkte zauważył również fakt, iż sukcesja czynna może stanowić źródło komplikacji. Takie ujęcie definicji zespołu złożonego nie odpowiadało jednak znaczeniu amerykańskiego terminu stanowiącego formę ponadzespołową.Istoty problemu dotknął Bogdan Kroll, który zauważył, że konstrukcja archiwalna zawierająca materiały różnej proweniencji nie może być traktowana jako zespół archiwalny, ani zespół złożony. Dostrzegając rozbieżność miedzy strukturą i podziałem zasobu archiwalnego a teorią archiwalną zaproponował odejście od stosowania terminu zespół złożony i wprowadzenie pojęcia kompleks archiwalny. Kompleks archiwalny miały stanowić materiały archiwalne różnej proweniencji połączone (poza lub w archiwum) w zespoły, lub części zespołów archiwalnych różnych instytucji, których aktotwórcy posiadali wspólną charakterystykę – funkcję. Ów kompleks miał stanowić odrębną jednostkę podziału logicznego zasobu, grupującą przy zespole tworzącym rdzeń kompleksu wszystkie zespoły i/lub części zespołów wchodzące w jego skład.Problem braku form ponadzespołowych w polskiej teorii archiwalnej dostrzegł również Józef Siemieński formułując pojęcie zespołu wyższego rzędu. Według jego koncepcji zespół wyższego rzędu był zespołem zespołów archiwalnych wytwarzanych przez rozmaite władze i urzędy (w ramach jednego ustroju) stanowiące osobną hierarchię. Na potrzeby niniejszego artykułu autor przyjął tłumaczenie terminu record group na język polski jako grupa zespołów (akt). Termin grupa zespołów (akt) został zdefiniowany w 1941 r. przez dr Solona Justusa Bucka, kierującego Archiwum Narodowym w Waszyngtonie. Pod pojęciem record group rozumiano jednostkę podziału logicznego zasobu archiwalnego ustanawianą w dowolny sposób, o rozmiarze i charakterze dogodnym do jej porządkowania, opracowania i udostępniania, z poszanowaniem zasady proweniencji.