• Digital Humanities and Cultural Heritage
• Publications close
• Research software close
• Other research products close
• Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego... close

This article presents the general historical context of the mass shootings in the fall of 1939 in the pre-war Gdańsk Pomerania, Poland, and introduces the very term “Pomeranian Crime of 1939.” The executions in the Szpęgawski Forest, where between 2,413 and 7,000 people lost their lives, illustrate of the process itself. The results of archaeological research carried out at the site of the mass killings in the Szpęgawski Forest in 2023 is used as a case study. Archaeological research is shedding new light on the crime and its cover-up through analyses of the material evidence. The project is funded by the National Science Centre, Poland (UMO-2021/43/D/HS3/00033).

The study focuses on the factors affecting visitor numbers to archaeological sites in Turkey. The aim is to investigate the geographical, economic, and demographic factors underlying the visits using statistical methods. The study covers 117 archaeological site visits in 2019. Although existing studies analysed determinants of visits to archaeological sites of different countries, the evidence needs to be explicit. Methodologically, the classical linear regression models are primarily applied in the literature, whereas the incorporation of spatial dependence has largely been ignored. This study contributes to the literature by employing demographic, economic, and climatic factors and spatial relations between the sites. Therefore, spatial autoregressive (SAR) and spatial error models (SEM) are developed in the analyses. According to the results, WHL inscription and distance to the city centre are crucial factors for the visits. In addition, the study emphasizes the significant negative effect of spatial dependence on visitor numbers of archaeological sites near each other.

The southern thrust of the Rus in the ninth–tenth centuries is to be explained not only by Viking hunger for wealth and glory, but also by the large, rapidly growing market for furs in the Caliphate. In order to reach that market, the Rus had to cross the Khazars’ sphere of influence in the steppes and wooded steppes of the Volga and Don regions. The khaganate was a great power, which presided over many client peoples. It was perhaps awareness of the potential threat posed by the Rus which prompted the Khazars to improve their northern defences in the 830s. There is clear evidence that they then extended their authority over the Rus, their khagan being acknowledged as Rus ruler. The subsequent history of the Rus, up to their successful rebellion in 965, can only be understood if account is taken of Khazar influence and of wider geopolitical circumstances. The following propositions, all to some extent conjectural, are put forward: (1) that the first Rus attack on Constantinople in 860 was a show of force, timed to coincide with several Arab raids on Byzantine territory, and that it was initiated by the Khazars at the urging of the central Abbasid authorities; (2) that Byzantium was seeking a useful ally both against the Balkan Bulgars and against the Sajids of Azerbaijan, when it offered substantial trade concessions to the Rus in 911, that no objection was made by the Khazars, who had recently faced problems from the Oghuz Turks and their Pecheneg clients, and that the treaty resulted in a damaging Rus raid in the Caspian region after 912–913; (3) that there was a serious deterioration in Khazar-Byzantine relations in the 920s; (4) that the second Rus attack on Constantinople in 941 (this time in great force) was instigated by the Khazars, in response to an abortive Rus rebellion; and (5) that the Rus subsequently patched up relations with the Khazars, who allowed them to invade Azerbaijan in 944–945, and made peace with the Byzantines, signing a new trade treaty in 944. Apart from some evidence of assimilation of Khazar customs, it was the division of the Rus into twenty or so distinct principalities which was the principal longterm outcome of Khazar influence.

Pierogi – filled dumplings made by wrapping unleavened dough around a savoury or sweet filling and cooking in boiling water – is one of the oldest as well and endearingly popular dishes of Polish cuisine. Some people perceive them as a kind of Polish “business card” and a significant means of introducing the merits of Polish culture and tradition. The same attitude can be observed in works of a famous Polish traveller, Władysław Grodecki (1942–2018).His portfolio includes over one hundred trips abroad, among them three solo trips around the world. Grodecki’s extraordinary achievements earned him general recognition and respect, although his path to success went through many difficult phases.Due to his actions in promoting Polish culture and history abroad, the Polish press came to label him as the “wandering Polish ambassador”. Cooking dumplings for and with his hosts and friends was often an integral part of his travels. Grodecki’s legacy includes over 250 press articles and 300 autobiographical entries on his website. The leading topics of his work include: biographies of great Poles, the fate of Poles abroad, meetings with John Paul II, as well as the history of places and monuments highlighting Kraków. Grodecki’s travelogues and newspaper articles also give numerous accounts of how challenging it was to get the ingredients and prepare pierogi in different parts of the world. Analysis of Grodecki’s travel journals shows that pierogi are popular for more than their aesthetic value and taste. Pierogi – kawałki cienkiego, elastycznego i dobrze ciasta napełnione słonym lub słodkim nadzieniem i ugotowane we wrzącej wodzie – to jedno z najstarszych, a jednocześnie niezwykle popularnych dań kuchni polskiej. Niektórzy postrzegają je jako swego rodzaju polską „wizytówkę” i ważny element przybliżający walory polskiej kultury i tradycji. Podobny pogląd wyrażał w swojej twórczości znany polski podróżnik Władysław Grodecki (1942–2018). W jego portfolio znajduje się ponad sto wyjazdów zagranicznych, w tym trzy samotne podróże dookoła świata. Niezwykłe osiągnięcia Grodeckiego zapewniły mu powszechne uznanie i szacunek, choć jego droga do sukcesu przebiegała przez wiele trudnych etapów.W związku z jego działalnością na rzecz promocji polskiej kultury i historii za granicą, w polskiej prasie zaczęto określać go mianem „wędrownego ambasadora Polski”. Gotowanie pierogów dla gospodarzy i przyjaciół było często integralną częścią jego podróży. Spuścizna Grodeckiego obejmuje ponad 250 artykułów prasowych i 300 wpisów autobiograficznych na jego stronie internetowej. Wiodącymi tematami jego twórczości są: biografie wielkich Polaków, losy Polaków za granicą, spotkania z Janem Pawłem II, a także historia miejsc i pomników charakterystycznych dla Krakowa. W dziennikach podróży i artykułach prasowych Grodeckiego znaleźć można również liczne relacje o tym, jak trudnym zadaniem było zdobywanie składników i przygotowanie pierogów w różnych częściach świata. Z analizy dzienników podróżniczych Grodeckiego wynika, że popularność pierogów wynika nie tylko z ich walorów estetycznych i smakowych.

Death Valley in Chojnice, Poland, is a mass murder site from World War II where Germans and various officials of the Third Reich organised and carried out mass executions of Poles. The site and the events that took place there have been the subject of scholarly research and war crimes prosecutions since 2020. This paper intends to outline three aspects of them: 1) how playing in Death Valley as a child determined the later scholarly interest in the site, 2) how reading of a book Chojnice 1939–1945, about World War II and the crimes committed in the region, drew attention to undiscovered aspects of the site, 3) the last parts present the course and preliminary results of three seasons of scientific research and prosecution of war crimes committed on the northern outskirts of the town. The project is funded by the National Science Centre, Poland (UMO-2021/43/D/HS3/00033).

In 1585, five works by Józef Wereszczyński (after 1531–1598) were published in Kraków in the printing house of Andrzej Piotrkowczyk (deceased 1620). They were assembled into a single fascicle and featured common pagination, although they were typographically independent. One of these was Gościniec pewny niepomiernym moczygębom a omierzłym wydmikuflom świata tego do prawdziwego obaczenia a zbytków swych pohamowania z Pisma świętego i z rozmaitych autorów zebrany i wydany, containing the work Żywot Rejów, an account of the visits paid by Mikołaj Rej (1505–1569) to the author’s ‘father’s nest’. This Żywot Rejów, a pamphlet on the citizen of Nagłowice – depicted as a drunkard and a glutton – is currently the best known piece in the whole of Wereszczyński’s literary oeuvre. It is the paper’s objective to recover the history of the ‘discovery’ of the above-mentioned passage, to show the role it played in shaping the moral evaluation of Rej as a person and his literary heritage in the nineteenth century and to trace the enduring popularity of Żywot Rejowy in the twentieth and twenty-first centuries. W 1585 roku w Krakowie z drukarni Andrzeja Piotrkowczyka (zm. 1620) wyszło pięć utworów Józefa Wereszczyńskiego (po 1531–1598), złożonych w jeden fascykuł i objętych wspólną paginacją, acz samodzielnych typograficznie. Jednym z nich był Gościniec pewny niepomiernym moczygębom a omierzłym wydmikuflom świata tego do prawdziwego obaczenia a zbytków swych pohamowania z Pisma świętego i z rozmaitych autorów zebrany i wydany, w którym został zawarty Żywot Rejów, czyli opis wizyt Mikołaja Reja (1505–1569) w „ojczystym gnieździe” autora. Ów Żywot Rejów, będący karykaturą Nagłowiczanina – pijaka i obżartucha – jest obecnie najbardziej znanym fragmentem z całego piśmienniczego dorobku Wereszczyńskiego.W artykule podjęto próbę odtworzenia dziejów „odkrycia” wspomnianego passusu, wskazania roli, jaką odegrał on w sposobie wartościowania postawy moralnej i literackiego dorobku Reja w stuleciu XIX, oraz prześledzenia nieustającej popularności Żywota Rejowego w wiekach XX i XXI.

The focus of the article is the analysis of the literary expressions of neighbourhood affinities in the Dniestr River basin featured in Wspomnienia Odessy, Jedysanu i Budżaku. Dziennik przejażdżki w roku 1843 od 22 czerwca do 11 września (1845–1846) by Józef Ignacy Kraszewski and in Jerzy Stempowski’s essay W dolinie Dniestru (1941). The center of attention was captured by the myriad forms of contiguity seen in the topography of the banks of the Dniestr River – namely, the middle course in a sketch by Hostowiec and the lower one, surrounded by a liman, in Kraszewski’s diary. The midsection of the article deals with the fluidity of languages used by representatives of the various ethnic groups and social strata living on both banks of the Dniestr, as well as the multiplicity of religious denominations. The third contention bears on both writers’ attempts to overturn the dominance of history drawing on both writers’ strong tendency to exploit the motif of ruin. Neighbourhood relations set aglow both a nineteenth- and twentieth-century writer. Both writers also achieve an effect of contiguity and fluidity within the composition and style of their respective works. W artykule poddano analizie pisarskie ekspresje sąsiedztwa nad Dniestrem zawarte we fragmentach Wspomnień Odessy, Jedysanu i Budżaku. Dzienniku przejażdżki w roku 1843 od 22 czerwca do 11 września (1845–1846) Józefa Ignacego Kraszewskiego oraz w eseju Jerzego Stempowskiego W dolinie Dniestru (1941). Najwięcej uwagi poświęcono rozmaitym formom przyległości obecnych w topografii brzegów Dniestru – środkowego w szkicu Hostowca oraz dolnego, otoczonego limanem, w dzienniku Kraszewskiego. Płynności języków używanych przez reprezentantów różnych grup etnicznych i warstw społecznych zamieszkujących oba brzegi Dniestru, a także wielości wyznań religijnych – tego dotyczy środkowa partia artykułu. W ogniwie trzecim postawiono tezę o próbach uchylenia dominacji historii przez obu pisarzy i wskazano na silną skłonność obu do operowania motywem ruiny. Sąsiedztwo pasjonuje zarówno pisarza dziewiętnasto-, jak i dwudziestowiecznego. Obaj twórcy osiągają także efekt przyległości i płynności w ramach kompozycji i stylu swoich wypowiedzi.

Birutė Jonuškaitė, a Lithuanian writer born and raised in Sejny/Seinai [Polish/Lithuanian] County, Poland, became one of the most consistent storytellers of genuine cross-national relations in Lithuanian literature. In all her novels, the writer, who settled in Vilnius after her studies at Vilnius University, tells stories about the life of the Lithuanian diaspora in Poland, and in her latest novels, Maranta (2015) and Maestro (2019), she brings to life a literary epic about the historical relations between Lithuanian, Polish, Jewish and French families. These relations burgeon at the beginning of the century in the province of Lithuania where the borders of several countries converge, to unfold over the coming decades across the thoroughfares and capitals of Europe and the world. Separated by the vicissitudes of war and history, whole families and individuals alike find each other because in response to the call of human warmth and love. Birutė Jonuškaitė, litewska pisarka urodzona i wychowana w powiecie sejneńskim w Polsce, stała się w literaturze litewskiej jedną z najbardziej konsekwentnych autorek opowiadających prawdziwe historie o sąsiedztwie. Po studiach na Uniwersytecie Wileńskim Jonuškaitė pozostała w Wilnie. We wszystkich swoich powieściach opowiada o życiu diaspory litewskiej na ziemiach polskich. W ostatnich utworach, Maranta (2015) i Maestro (2019), tworzy swoisty epos literacki o historycznych związkach między rodzinami litewskimi i polskimi. Związki te rodzą się na litewskiej prowincji, na początku wieku, w miejscu, w którym zbiegają się granice kilku państw, a następnie w ciągu dziesięcioleci rozszerzają się na drogi i stolice Europy i świata. W tych powieściach, dotyczących problemów ogólnoludzkich, granica i pogranicze stają się istotnym problematycznym punktem orientacyjnym.